(၁) အမြန္အစေပၚဦးစ ျမန္မာသတင္းစာမ်ား (ေၾကးမံုဦးေသာင္း)

ျမန္မာသတင္းစာတို႔သည္ လြတ္လပ္စြာ ဖြားျမင္လာခဲ့ၾကေပသည္။
လြတ္လပ္ခြင့္ကို အစဥ္တဆက္ ထိန္းသိမ္းလာေသာ အဂၤလိပ္တို႔က သတင္းစာမ်ားကို ဗမာျပည္ႏွင့္ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့သည္။ ရန္သူတို႔က ယူေဆာင္လာသည္ျဖစ္ေစကာမူ ျမန္မာဘုရင္ႏွင့္ ျမန္မာမ်ားက အဂၤလိပ္ သတင္းစာမ်ားကို ထူးျခားဆန္းျပားေသာ စိတ္ကူးတခုအျဖစ္ မ်ားစြာ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကေလသည္။ ပြင့္လင္းေသာ ျမန္မာစာေပႏွင့္ သန္စြမ္းေသာဘာသာေရးအေျခအေနမ်ားသည္ လြတ္လပ္ေသာ သတင္းစာမ်ား တိုးတက္စည္ပင္ႏိုင္သည့္ ေျမေကာင္းေရေကာင္း ျဖစ္ေနေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဂၤလိပ္တို႔ သယ္ေဆာင္ လာသည့္ သတင္းစာကို `တယ္ေကာင္းပါလား´ ဟု ဆိုကာ စိတ္၀င္စားၾကေလသည္။
ျမန္မာတို႔သည္ ျမန္မာစာကို (၁၁) ရာစုႏွစ္ ပုဂံေခတ္က စတင္ေရးသားခဲ့ၾကသည္။ ထိုေခတ္က ေရွးျမန္မာႀကီးမ်ားသည္ ေက်ာက္ျပားမ်ားေပၚတြင္ ထြင္းထုကာ စာေရးသားၾကၿပီး ေနာင္လာေနာက္သား ဖတ္႐ႈရန္အတြက္ ထားရွိခဲ့ေပသည္။ ယခုထက္တုိင္ ေက်ာက္စာေပါင္း (၅၀၀) ေက်ာ္ကို ဖတ္႐ႈႏုိင္ၾကေသး သည္။ `လြတ္ေျမာက္ၿပီျဖစ္ေသာ ငါသည္ မလြတ္လပ္ေသးသူတို႔အား လြတ္ေစအံ့´ ဟု အေလာင္းစည္သူ ဘုရင္ႀကီးက ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၁၅၀ ခုႏွစ္က ေရးခဲ့သည္ကို ဖတ္႐ႈကာ ဗုဒၶအဘိဓမၼာႏွင့္ ျမန္မာတို႔၏ လြတ္လပ္ေရးခံယူခ်က္ကို သိႏုိင္ေပသည္။
Maulmain Chronicle အမည္ရွိေသာ သတင္းစာသည္ ပထမဆံုး ျမန္မာသတင္းစာ ျဖစ္လာသည္။ ၁၈၂၃ ခုႏွစ္မွာ စတင္ၿပီး ၁၈၂၆ ခုႏွစ္မွာ ၿပီးဆံုးေသာ ပထမအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပဲြတြင္ ေအာက္ျမန္မာျပည္မွ နယ္ေျမအခ်ိဳ႕တုိ႔ကို အဂၤလိပ္တို႔က သိမ္းႏိုင္ခဲ့သည္။ ယင္းသတင္းစာကို အဂၤလိပ္စစ္တပ္မ်ား၏ အာေဘာ္ အျဖစ္ ထုတ္ေ၀စဥ္က အေမရိကန္ သာသနာျပဳအဖဲြ႔တခုက တည္းျဖတ္စီစဥ္ေပးခဲ့ေလသည္။
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ အဂၤလိပ္တပ္မ်ား ေျပာင္းေ႐ႊ႕ၿပီး ႐ံုးစိုက္ေသာအခါတြင္ အစိုးရသတင္းစာအမ်ား ေပၚလာၿပီး ပုဂၢလိကတို႔ကပါ ၀င္ေရာက္တည္ေထာင္စျပဳခဲ့ၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အထက္ဗမာျပည္သည္ လြတ္လပ္ေသာ ႏုိင္ငံတခုျဖစ္ၿပီး တုိးတက္ေသာ ျမန္မာမင္းတပါးက အုပ္ခ်ဳပ္ေနသည္။
ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၅၃ ခုကစၿပီး ၁၈၇၈ ခုႏွစ္အထိ အထက္ဗမာျပည္တြင္ နန္းစံသူ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးသည္ အဂၤလန္၊ အိႏၵိယႏွင့္ ရန္ကုန္မွလာေသာ သတင္းစာမ်ားကို ပညာရွိ အမတ္မင္းမ်ားကို ဖတ္ေစကာ လံုးေစ့ပတ္ေစ့ ဘာသာျပန္ၿပီး တင္ေလွ်ာက္ေစသည္။
`ကၽြႏ္ုပ္တို႔သည္ အသက္ဦးပိုင္ အဆန္ဆံုး၊ သေဘာထားအေသးဆံုး၊ မလိမၼာဆံုး၊ အေျမာ္အျမင္ အနည္းဆံုး၊ အရက္စက္ဆံုးႏွင့္ မတရားဆံုးေသာ အစိုးရ၏ အုပ္စိုုးျခင္းကို ခံေနၾကရေပသည္´ ဟု ေအာက္ျမန္ မာႏုိင္ငံ အဂၤလိပ္အစိုးရကို The Rangoon Chronical သတင္းစာဆရာက ၁၈၅၃ ခု၊ ဇန္န၀ါရီလ (၅) ရက္ေန႔ စဲြ သတင္းစာမွာ ျပင္းထန္စြာ ေ၀ဖန္ထားသည္ကို ဘုရင္ႀကီးက ႏွစ္သက္အံ့ၾသေတာ္မူခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္ ထိုအခါက ျမန္မာႏုိင္ငံသားတဦးအဖို႔ မိမိ၏ဘုရင္ကို ျပန္လည္ေ၀ဖန္ရန္ အမႈကိစၥကို ေတြးရန္ပင္ မေတြး၀ံ့ၾကပါ။
အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားကို ယခုကဲ့သို႔ ျပန္လည္ေ၀ဖန္သည္မွာ သက္ဦးဆံပိုင္ေခတ္တြင္ ရွိေနေသာ ရတနာပံု ေနျပည္ေတာ္အဖို႔ ႀကီးမားေသာ ေတာ္လွန္ေရးႀကီး ျဖစ္ေနေပသည္။ ဘုရင္ႏွင့္တကြ အမတ္မ်ားသည္ ရန္သူ၏ နယ္မွ လာေသာ သတင္းစာမ်ားကို တအံ့တၾသ စိတ္၀င္စားမိခဲ့ၾကသည္။
အစိုးရကို ျပင္းထန္စြာ ေ၀ဖန္ခဲ့ေသာ ရန္ကုန္မွ သူရဲေကာင္းႀကီး၏ အေၾကာင္းကမူ သီးျခားဇာတ္လမ္း ျဖစ္ေပသည္။ ထိုသတင္းစာထုတ္ေ၀သူမွာ မစၥတာလူး၀စ္ဆိုသူ ေရွ႕ေနတဦးျဖစ္၏။ ျပင္းထန္ေသာ စကားလံုး မ်ားကို အသံုးျပဳကာ ေ၀ဖန္ျပစ္တင္သည္မွာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိေပသည္။ သူသည္ ႀကီးပြားလိုေသာ ရည္မွန္းခ်က္ ႏွင့္ သတင္းစာထုတ္ေ၀သူျဖစ္သည္။ သူ၏ အေၾကာင္းကို သိရွိနားလည္ေသာ အဂၤလိပ္အာဏာပုိင္တို႔က သူ႔ကို အစိုးရရာထူးတခု ေပးအပ္ၿပီး ႏႈတ္ပိတ္လိုက္ရာမွ ေ၀ဖန္သံ ဆိတ္သြားခဲ့သည္။
ဇာတ္လမ္းကို မသိရွာေသာ ဘုရင္ႀကီးမွာမူ သတင္းစာမ်ားႏွင့္ သတင္းစာဆရာမ်ား၏သတၱိကို အသည္းစဲြေနေလေတာ့သည္။
ထိုထက္ ေစာေစာကပင္ အထက္ျမန္မာျပည္သို႔ ပံုႏွိပ္စက္တလံုးေရာက္ရွိေနခဲ့ၿပီ ျဖစ္၏။ မစၥတာ ယုဒသန္ဆိုသူ အေမရိကန္သာသနာျပဳဆရာတဦးက ခရစ္ယာန္ဘာသာ တရားစာမ်ား ပံုႏွိပ္ရန္ တည္ေထာင္ ခဲ့သည္။ ထိုစက္အတြက္ ဘုရင္က ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ယင္းပံုႏွိပ္စက္တြင္ ျမန္မာဓမၼသတ္မ်ား၊ ဥပေဒမ်ားလည္း ပံုႏွိပ္သည္။ ပထမဆံုးျမန္မာဘာသာႏွင့္ ပံုႏွိပ္ေသာ `နိဗၺာန္ဘံုသုိ႔ သြားရာလမ္း´ အမည္ရွိ ေသာ ခရစ္ယာန္က်မ္းစာအုပ္ကို ၁၈၁၆ ခုႏွစ္က ထုတ္ခဲ့သည္။
သတင္းစာကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ေနေသာ ဘုရင္ႀကီးအဖို႔ မိမိနန္းေျမတြင္ ပံုႏွိပ္စက္ကလည္း အသင့္ရွိ ေနသျဖင့္ ေဆာလ်င္စြာ သတင္းစာလုပ္ငန္းကို တည္ေထာင္ေတာ္မူေလသည္။ ဘုရင္၏ အာေဘာ္ျဖစ္ေသာ ရတနာပံု ေနျပည္ေတာ္သတင္းစာ အဂၤလိပ္ဘာသာႏွင့္ Mandalay Gazette ကို ၁၈၇၄ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ထုတ္ ေ၀ခဲ့သည္။ ေနာက္ (၄)ႏွစ္အၾကာကာလတြင္ ရန္ကုန္တြင္လည္း အဂၤလိပ္တို႔ပိုင္ေသာ သတင္းစာမ်ားကို တံု႔ျပန္ရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္ ျမန္မာသံေတာ္ဆင့္ သတင္းစာကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ အေျခစိုက္ၿပီး မင္းတုန္းမင္း ကပင္ ထုတ္ခဲ့ေသးသည္။
ထိုသတင္းစာမ်ားကို သက္ဦးဆံပုိင္ ျမန္မာဘုရင္က ပိုင္ေသာ္လည္း သတင္းစာမ်ားသည္ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားခြင့္ရွိသည္ဟု လြတ္လပ္စြာေရးသားခြင့္ကို ဥပေဒျပဳကာ ေပးအပ္ခဲ့၏။ ပုဒ္မေပါင္း (၁၇)ခ်က္ပါ၀င္ေသာ သတင္းစာမ်ား လြတ္လပ္ခြင့္ဥပေဒကို ထုတ္ျပန္အတည္ျပဳခဲ့ရာတြင္ ယင္းဥပေဒပုဒ္မ (၃)တြင္ (၃) ခ်က္၊ ဥေရာ ပတုိက္၊ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၊ တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ ယိုးဒယားႏုိင္ငံ စသည္မ်ားက အရပ္ရပ္အေၾကာင္းအရာကို ၾကားသိရသျဖင့္ ႏုိင္ငံသားတုိ႔ အလုပ္အကိုင္၊ အကူးအသန္း၊ အႀကံအစည္တိုးတက္ရန္ အက်ိဳးအတြက္ ထုတ္ေ၀ေသာ သတင္း စာျဖစ္သည္ဟု ေဖာ္ျပထားေလသည္။
အရာရိွဆိုးမ်ားကို သတင္းစာက ေဖာ္ထုတ္ေရးသားကာ ျပစ္တင္႐ႈတ္ခ် ေ၀ဖန္ေရးသားရန္ အခြင့္ေပး ေသာ စာပိုဒ္ကိုလည္း ဥပေဒပုဒ္မ (၈)တြင္ `ျပည္သူတို႔တြင္ မေတာ္ျပဳက်င့္သူရွိခဲ့လွ်င္ ၎သတင္းစာက ကဲ့ရဲ့ ေၾကညာ၍ ျပဳမိသူႏွင့္တကြ လူအမ်ား႐ြံ႕ေၾကာက္ၾကသျဖင့္ အတိုင္းအထက္အလြန္ေကာင္းမြန္ၾကရန္အက်ိဳး´ ဟု ေဖာ္ျပပါရွိေလရာ ယေန႔သတင္းစာေလာကအတြက္ပင္ ၿပီးျပည့္စံုေသာ သတင္းစာဥပေဒျဖစ္ေပသည္။ ထို႔ျပင္ ညီလာခံ အစည္းအေ၀းတခု က်င္းပစဥ္တြင္ သတင္းစာဆရာတို႔၏ လြတ္လပ္ခြင့္ကို သိဒၶိတင္ေပးခဲ့ေသး သည္။
`ငါမေကာင္းက ငါ့အေၾကာင္း ေရး။ ငါ၏မိဖုရားေတြ မေကာင္းလွ်င္ သူတုိ႔အေၾကာင္းကိုေရး။ ငါ့သားေတာ္၊သမီးေတာ္မ်ား မေကာင္းလွ်င္လည္း သူတို႔အေၾကာင္းကို ေရး။ လႊတ္ေတာ္တရားသူႀကီးေတြ၊ ၿမိဳ႕၀န္ေတြ မေကာင္းလွ်င္လည္း ဒင္းတို႔အေၾကာင္းကိုေရး။ မွန္ကန္တဲ့အေၾကာင္းကို ေရးတာေၾကာင့္ သတင္း စာဆရမ်ားကို မည္သူကမွ အေရးမယူေစရ။ သတင္းစာဆရာမ်ားကို နန္းေတာ္တြင္းသို႔ လြတ္လပ္စြာ သြားလာ ခြင့္ရွိၾကေစ´ ဟု ေစတလံုးေပးခဲ့ေပသည္။
ျမန္မာမင္းမ်ားလက္ထက္တြင္ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားၾကေစဟု အထူးအခြင့္အေရးကို ေရႊစာလံုးမ်ားႏွင့္ ေရးသားထားခဲ့ေသာ ဥပေဒႏွင့္ ျမန္မာသတင္းစာမ်ား ေပါက္ဖြားလာခဲ့ေပသည္။
ယင္းေနာက္ ႏုိင္ငံတခုလံုး အဂၤလိပ္ကၽြန္ဘ၀သို႔ ေရာက္ရွိသြားေစကာမူ သတင္းစာမ်ားသည္ အထိုက္အေလွ်ာက္ လြတ္လပ္ခဲ့ေပသည္။ သို႔ေသာ္ အဂၤလိပ္အစိုးရအဖို႔ သူတို႔၏ ႏုိင္ငံခ်ဲ႕စနစ္ တည္ၿမဲေရးကို ထိန္းသိမ္းရေပသည္။ အထက္တြင္ ေရးခဲ့သည့္အတုိင္း အဂၤလိပ္အစိုးရကို ပက္ပက္စက္စက္ ဆဲေရးေ၀ဖန္သူ အယ္ဒီတာကို ရာထူးေပးၿပီး ႏႈတ္ပိတ္သကဲ့သို႔ ပရိယာယ္ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ သတင္းစာႏွင့္ ပံုႏိွပ္တိုက္ဆိုင္ရာ စည္းကမ္းဥပေဒမ်ားလည္း ခ်မွတ္ခဲ့သည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္က တင္ေမာင္၏ အေတြ႔အႀကံဳကေလးကို မွတ္မိပါေသးသည္။
`တုိ႔တေတြ ျပန္တိုက္ၾကမွ ျဖစ္မယ္။ ဒါဟာ သတင္းစာလြတ္လပ္ခြင့္ကြ´ ဟု ျမန္မာျပည္သတင္း ေထာက္မ်ားအသင္း အစည္းအေ၀းတြင္ အသင္းေခါင္းေဆာင္က ေျပာပါသည္။ ထိုေန႔နံနက္က အဂၤလိပ္ပုလိပ္ မင္းႀကီးက ထုတ္ျပန္ေသာ အမိန္႔ကို တိုက္ၾကရန္ စည္းေ၀းခဲ့ၾကသည္။
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ ပုလိပ္ဌာနမ်ားတြင္ အမႈတခုကို လာေရာက္တုိင္တန္းသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ တိုင္ခ်က္ကို စာေရးႀကီးက မွတ္ၾကရေသာ `ပထမ သတင္းမွတ္တမ္း´ ဟုေခၚေသာ စာအုပ္ႀကီးထားရွိၾကရသည္။ သတင္းေထာက္မ်ားက ပုလိပ္ဌာနမ်ားကို သြားေရာက္ၿပီး ထိုမွတ္တမ္းႀကီးကို ဖတ္ၿပီး အမႈျဖစ္ပြားေသာ ေဒသ သို႔ သြားေရာက္ေထာက္လွမ္းရေလ့ရွိသည္။ ထိုေန႔နံနက္ကမူ မွတ္တမ္းစာအုပ္မ်ားကို သတင္းေထာက္မ်ား ဖတ္ခြင့္မရွိဟု ပုလိပ္မင္းႀကီးက အမိန္႔ထုတ္လိုက္ခဲ့သည္။
အမိန္႔ထုတ္ေစကာမူ အေပါင္းအသင္းေကာင္းလွ်င္ ခုိး၀ွက္ဖတ္႐ႈႏုိင္ၾကသျဖင့္ က်ေနာ္တို႔ သတင္း ေထာက္မ်ားအဖို႔ မထိခိုက္ပါ။ သို႔ေစကာမူ သတင္းပိတ္ေသာ ပုလိပ္မင္းႀကီး အာဏာျပသည္ကို ခပ္ဆတ္ဆတ္ ကေလး ျပစ္တင္ၾကရန္ ၫိႇခဲ့ၾကသည္။
ေနာက္တေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွ ထုတ္ေ၀ေသာ သတင္းစာ (၃၉) ေစာင္စလံုးတို႔တြင္ သတင္းတူ တပုဒ္ကို ေဖာ္ျပၾကေလသည္။
`ပုလိပ္မင္းႀကီး မိမိကိုယ္မိမိ သတ္ေသျခင္း´ ဟူေသာ ေခါင္းစဥ္ႏွင့္ ေဖာ္ျပထားေလသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ပုလိပ္မင္းႀကီးသည္ မိမိကိုယ္မိမိ သတ္ေသသြားရွာသည္ဟု သတင္းရရွိေၾကာင္းႏွင့္ ဖဲြ႔ႏဲြ႔ေရးသားကာ ယင္းသတင္းကို ယမန္ေန႔ညက ရရွိေသာ္လည္း ဆက္လက္စံုစမ္းအတည္ျပဳခ်က္မရပါဟု ေရးသားထား၏။
ေနာက္တေန႔တြင္ ပုလိပ္မင္းႀကီးက သတင္းစာရွင္းလင္းပဲြ ေခၚေတာ့သည္။ ေဒါသေၾကာင့္ မ်က္ႏွာႀကီး ပိုနီေနသည့္ ပုလိပ္မင္းႀကီးက `ဒီလိုမဟုတ္မမွန္ သတင္းကို ဘယ္ကရသလဲ´ ဟု ေမးေလသည္။ `အမည္မေဖာ္ႏိုင္တဲ့ ေဒသက ရပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ သတင္းေထာက္မ်ားမွာ ပုလိပ္ဌာနက ပထမသတင္းမွတ္ တမ္းကိုလည္း ဖတ္႐ႈခြင့္မရွိေတာ့ မွန္၏၊ မွား၏ မသိျဖစ္ရ၊ မသိၾကရပါ´ ဟု မ်က္ႏွာေသကေလးမ်ားႏွင့္ ေျဖလိုက္ၾကသည္။
တင္ေမာင္တို႔ ေအာင္ႏုိင္ပါသည္။ သတင္းေပးသူ၏ အမည္ကို သတင္းစာမ်ားက ဖြင့္မေျပာရဟူေသာ စည္းကမ္းကို သိသျဖင့္ ပုလိပ္မင္းႀကီးက ဆက္လက္ေမးျမန္းျခင္းမျပဳေတာ့ပါ။ အမႈမွတ္တမ္းစာအုပ္ႀကီး ကိုလည္း ဖတ္ခြင့္ရရွိလိုက္ပါသည္။
ကၽြန္ဘ၀တြင္ေနရေစကာမူ ယဥ္ေက်းသူမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံၾကရသည္မွာ ႏွစ္သိမ့္ဖြယ္ ေကာင္းပါသည္။ မိမိက ႏိုင္ရသည္ျဖစ္ေစ၊ အ႐ံႈးေပးလိုက္ရသည္ျဖစ္ေစ သာယာၾကည္ႏူးဖြယ္ေကာင္းပါ၏။ ။